Contos da montanha

Aproveito as longas horas de tren dunha breve viaxe a Madrid co gallo dunha formación sobre orientación laboral con inmigrantes para volver sobre os Contos da montanha de Miguel Torga.
Debo confesar a miña absoluta fascinación polo universo literario do escritor transmontano. E iso que en ningunha das dúas ocasións anteriores en que megullei a miña alma no libro, a primeira xa hai vinte anos, non cheguei a rematalo. Coido que a fascinación foi unha poderosa razón para adiar ata esta mesma tarde a conclusión dunha obra en que a protagonista é unha terra dura que vai moldeando as vidas dos seus fillos sen chorar as súas desgrazas. Chegado ao último chanzo do camiño non me quedou outra que retroceder, querendo que o relato non remate nunca.
Deixo que me engaiolen os relatos de personaxes que teñen alma e vida propias. Non parecen creados por ficción humana. Parecen sacados da memoria doída do autor. Saen dos recantos das montañas e dos vales pequenos que asoman ao Douro. Por veces, atiran en nós un sorriso. Case sempre convocan a tenrura. Pero as máis das veces funcionan como unha traxedia, da que coñecemos o fin nada máis temos o rascuño do inicio da historia e das persoas que interveñen. Pero non resulta posible eludir a traxedia cando ofrecemos a súa memoria. Só queda redimir á montaña e ás súas xentes co testemuño de que estivemos alí para escoitar as súas mágoas e sentir as súas alegrías, por máis que fosen poucas…
Coido que Adolfo Correia da Rocha tornouse Miguel Torga para que as palabras das terras da montaña volvesen sempre a nós, para que a memoria ferida das suas xentes nos doese por dentro e para que aquelas vidas de miseria e sufrimento nos leven a procurar outros camiños que andar.

Advertisements

O fascismo en Planalto

O día de mañá, 28 de outubro de 2018, o voto popular no Brasil vai converter en presidente ao candidato fascista Jair Bolsonaro.

A gran difereza entre outros movementos de inspiración fascista e á situación que viviremos a partir de mañá, é que o odio que mobiliza á xente non é contra o inmigrante, ao de fóra, senón contra unha parte fundamental da propia sociedade. E o mandato popular vai ser aproveitado de xeito inmediato para liquidar a representación desa parte da sociedade. Ollo! Porque veremos como se intensifica a liquidación física das persoas opositoras ao fascismo en Planalto.

Pero, ademais, este autoritarismo de nova planta vai coincidir co fascismo europeo no rexeitamento do diferente, das minorías, e mesmo na impugnación da igualdade entre mulleres e homes. Homosexuais, indíxenas, negros e feministas están xa no punto de mira do futuro presidente e dos seu movemento.

É certo que, ata o momento, o único goberno electo democraticamente de carácter claramente fascista é o de Filipinas. Pero o novo fascismo ten unha enorme representación en Europa… e un aliado (e mesmo un representante ínclito) ao fronte dos Estados Unidos. Brasil vai ser unha peza clave para a estructuración do fascismo a nivel internacional. Vai ser a ponte entre Filipinas e os Estados Unidos. Pero tamén o laboratorio de probas para o tipo de campaña que realizarán os partidos fascistas para destruír a convivencia en Europa tras as eleccións de 2019.

Desde o meu punto de vista, salvo que colectivamente poidamos aprender as leccións das eleccións presidenciais de Brasil mañá, a elección de Bolsonaro vai marcar a historia do século XXI do mesmo modo que a elección de Hitler como chanceler da República de Weimar, marcou a historia do século XX.

É a gran lección da elección de Hitler é que os fascistas poden ser moi coherentes coas súas promesas electorais. Donald Trump deu mostras de que a coherencia coas promesas electorais poden convivir coa loucura. Ata o punto de que aínda non non procovou unha guerra nuclear porque os xenerais de máis alto rango negáronse a cumprir algunhas das súas ordes nos intres máis críticos. E esa coherencia debería ser motivo suficiente como para que as persoas demócratas tratasen por todos os medios de pechar o psaso ao fascismo. O fascismo nunca é un mal menor, por máis que as tradicións liberais de América Latina consideren que sempre é mellor un espadón que un movemento popular de inspiración socialista. Os fascismos do século XXI pretenden acabar coa liberdade e, daquela, con calquera forma de liberalismo digno de tal nome. Pero hai unha maioría social que isto aínda non quere velo. Por iso mañá Jair Bolsonaro será designado para ocupar o Palácio de Planalto.

Campo Lameiro

Visitei onte o Parque Arqueolóxico de Campo Lameiro. Nun país que non anda sobrado de símbolos culturais que dignifiquen o noso pasado e que permitan proxectar o futuro, resulta reconfortante atopar unha instalación cultural ben planificada e xestionada. Nun país que oscila entre a grandilocuencia e o desprezo do propio, agradécese que a ciencia poida guiar os nosos pasos sobre os dos nosos antergos.

Parece que camiñamos na dirección correcta na recuperación e valorización do noso calcolítico e da nosa idade do bronce.

Mágoa que sexa cedo de máis para poder poñernos de acordo sobre o valor dunha parte esencial do noso patrimonio, que inclúe a nosa lingua. E demasiado tarde para poder conservar ese patrimonio hoxe baixo discusión e baixo destrucción.

Amola á sociedade

No muro da Estación de Urzaiz en Vigo hai unha pintada que trata de expresar a frustración coas condicións en que vive a xente, especialmente a mocidade, na nosa sociedade. Pero, en vez de tratar de identificar aqueles factores que conducen a esa frustración, o berro da parede arremete contra a sociedade no seu conxunto, sen tratar de discernir ningún tipo de responsabilidade.

Vivimos en sociedade porque é o noso medio vital, non por decisión racional. Sen a sociedade non hai a penas posibilidades de supervivencia humana. As historias de nenos lobo, que ilustran tan ben os límites da nosa humanidade social, indican un sentido posible dos cambios que debemos emprender para sermos máis humanos e máis respectuosos coa natureza. Pero non achegan ningunha proba de que poidamos vivir fóra dun contexto social, aínda que sexa un grupo organizado de lobos en vez dunha sociedade humana. Son unha invitación a desenvolver formas alternativas de sociedade, non a transformar a rabia en agresión á sociedade.

Os tempos idos

Fun onte a Arnoia, por ver de distraerme despois dunha xornada de traballo dura. Estiven a ver dos tomates, das uvas e da froita. Reguei, limpei algo as herbas e marchei por auga á Fonte da Présa. A casa da Oliveira agora ten auga, pero non sabe igual ca da fonte.

Polo Camiño Real pasaban dúas mulleres maiores, unha delas cun andador. O tempo deixara nelas ese pouso que non estraga a beleza definitiva, pero que acaba con todo o demais. Saudei, porque aos veciños hai que saudalos, aínda que non saibas o nome nin a familia. Miráronme de fite, de arriba abaixo, e deixaron que seguise o camiño. Pero só por ese breve intre que se tarda en cambiar unhas palabras e chegar a un acordo rápido.

• .. non será fillo de Emilio? – Preguntaron.
• E logo, non me parezo?
• Si, paréceste ben; pero aínda máis a José Luis. – Afirmou unha.
• Tes un aire co teu pai – admitiu a outra.
• Pois vas darlle saúdos da nosa parte. Eu son Lola e esta é Ramona. Nós somos de aquí e aínda pasamos ben tempo co teu pai.
• E vive aínda?
• Si, anda amolado polo Párkinson, pero está vivo e contento, moi ben de ánimo…

Pola noite, chamei polo meu pai para contarllo. Comprobou, mediante unha descrición rápida e precisa, que non se estaba equivocando. E, de seguida, comezou a debullar con quen casaran, quen era a súa familia, con que fincas nosas extremaban elas, con que casas quedaran. O relato foi decorrendo corrente arriba polo regueiro da vida ata chegar á infancia. Ao final da conversa el era un rapaz que volvera de Orbán para vivir cos avós; e elas eran unhas nenas, unha algo máis vella ca outra, pero pequenas as dúas. Xa non quedaban para xogar nas tardes de outono máis que uns carrabouxos que igual facían de bolas que de fichas para un taboleiro pintado no chan, e unha billarda para ir pedindo despois de tres tiradas, como mandan as normas do xogo.

Acaso daquel país que fomos, dos soños e dos xogos nas rúas e nas corredoiras, non quedan máis que as lembranzas e os sorrisos murchos e alegres nos ollos dos vellos.

A revolta de marzo debe continuar

O 8 de marzo había un mundo de xente na rúa para reclamar os dereitos das mulleres. Desde unha mirada militante, foi unha mobilización feminista. Pero había outras lecturas, máis transversais: a sociedade enteira precisa dun compromiso coa causa das mulleres, coa causa da igualdade para seguir avanzando en liberdade e fraternidade / sororidade.

Hoxe, unha agresión sexual foi cualificada como acoso porque non houbo violencia abondo, porque non houbo resistencia abondo. Cando os feitos son arrepiantes, pero a lei empéñase en xulgar matices subxectivos, cómpre mobilizarse. Non a prol dunha pena maior, senón a favor dun xuízo xusto, do que recoñece a agresión e identifica aos agresores. O xuízo que atende aos feitos e non xulga a moralidade das mulleres cunha vara de medir diferente da dos homes.

Non nos equivoquemos: a revolta de hoxe, a que mantén viva a memoria do 8 de marzo, é unha reivindicación do dereito de convivir en paz. Non abonda con opinar. Cómpre saír á rúa e protestar. Para que a moralidade cambie. Para que a sociedade cambie. E para a as mulleres e os homes poidan saír á rúa e gozar da festa e da compañía sen medo, con confianza. Para gañar o futuro!

IN TEMPORE SUEBORUM

Aproveitei a tarde do sábado, case no serán, para pasear Ourense e contemplar a magnífica exposición “In Tempore Sueborum“. Pasara a mañá en Castrelo de Miño, onde celebramos o Campionato Galego de Inverno de Piragüismo. 

Destaco a desmitificación dos bárbaros e das obras que os culpan dos males daqueles tempos, en que unha crise fiscal acabou co imperio máis grande da antigüidade. Tamén a presenza de obras procedentes das fronteiras da Panonia ao lado de pezas do noso vivir cotián. Pero sobre todo destaco esa tripla ubicación que nos obrigra a andar de ruada pola cidade das Burgas. Poucas veces o escenario acompaña tan ben ao contido cando se trata de mergullar na historia dun país e no camiño que nos trouxo aquí.