O 8 de marzo había un mundo de xente na rúa para reclamar os dereitos das mulleres. Desde unha mirada militante, foi unha mobilización feminista. Pero había outras lecturas, máis transversais: a sociedade enteira precisa dun compromiso coa causa das mulleres, coa causa da igualdade para seguir avanzando en liberdade e fraternidade / sororidade.
Hoxe, unha agresión sexual foi cualificada como acoso porque non houbo violencia abondo, porque non houbo resistencia abondo. Cando os feitos son arrepiantes, pero a lei empéñase en xulgar matices subxectivos, cómpre mobilizarse. Non a prol dunha pena maior, senón a favor dun xuízo xusto, do que recoñece a agresión e identifica aos agresores. O xuízo que atende aos feitos e non xulga a moralidade das mulleres cunha vara de medir diferente da dos homes.
Non nos equivoquemos: a revolta de hoxe, a que mantén viva a memoria do 8 de marzo, é unha reivindicación do dereito de convivir en paz. Non abonda con opinar. Cómpre saír á rúa e protestar. Para que a moralidade cambie. Para que a sociedade cambie. E para a as mulleres e os homes poidan saír á rúa e gozar da festa e da compañía sen medo, con confianza. Para gañar o futuro!
Destaco a desmitificación dos bárbaros e das obras que os culpan dos males daqueles tempos, en que unha crise fiscal acabou co imperio máis grande da antigüidade. Tamén a presenza de obras procedentes das fronteiras da Panonia ao lado de pezas do noso vivir cotián. Pero sobre todo destaco esa tripla ubicación que nos obrigra a andar de ruada pola cidade das Burgas. Poucas veces o escenario acompaña tan ben ao contido cando se trata de mergullar na historia dun país e no camiño que nos trouxo aquí.
A miña impresión persoal despois do acto é que necesitamos unha nova base de comprensión da cidadanía planetaria para deixar progresivamente atrás un mundo baseado nas fronteiras, que necesitamos superar a práctica da violencia e, moi en especial, da guerra para poder comezar a construír esa cidadanía, e que fai falta activar a solidariedade en iniciativas locais que aporten solucións organizativas e doten de bases materiais a esas arelas de convivencia.
Nun acto público este pasado venres, insistín en que o conflito de España contra inmigración está centrado na Fronteira Sur. Ernesto G. Maleno onte describiu a situación como unha auténtica guerra, contra a inmigración. É falso que a inmigración, como tal, sexa un problema na nosa sociedade. É unha necesidade. É verdade que a inserción laboral, a participación social e a inclusión das persoas inmigrantes requiren de esforzos por parte de toda a sociedade. Tamén é certo que eses retos traen emparellados problemas, como toda convivencia humana. Pero o conflito está planificado desde a óptica dunha Unión Europea que lles encomenda aos seus Estados Membros da Fronteira Sur que realicen actividades hostís para disuadir a inmigración. Precisamos dunha vaga de solidariedade que free esa política e que cree alternativas para a acollida.
Respecto da guerra e os conflitos violentos, coido que precisamos dunha conciencia pacifista anovada. O movemento pacifista que se articulou arredor do movemento de obxección de conciencia e que conseguiu o fin do Servizo Militar Obrigatorio case desapareceu despois daquel éxito histórico. E a súa reaparición arredor da guerra de Iraq non conseguiu un rexurdimento da militancia pacifista como movemento social. Semella imprescindible vincular o pacifismo coa solidariedade coas persoas migrantes e refuxiadas para crear alternativas cribles arredor dos procesos de acollida.
Por último, e non menos importante, o sistema de xestión das demandas de asilo, refuxio e protección internacional que están implantadas na actualidade en España teñen uns padróns de rixidez que fan moi complicado que poidan atinxir os resultados que se lles encomendan. A dirección establecida polo Ministerio do Interior, que crea unha matriz estreita para todo o dispositivo de acollida, o illamento entre as entidades sociais xestoras e o conxunto da sociedade civil organizada, así como a rixidez na duración do programa de acollida están a provocar efectos perversos que comprometen o futuro das actuais formas de solidariedade. É necesario crear alianzas no nivel local que vinculen ás ONGs, ás restantes organizacións da sociedade civil, especialmente as vinculadas cos dereitos humanos, e ás autoridades locais, sen excluír ás diversas formas de economía social e creación de emprego. Só así poderemos articular respostas de carácter solidario ao enorme reto ante os que nos atopamos.
Alguén pintou na parede a cantidade de falantes que perde a lingua galega anualmente. Non simpatizo especialmente con esta forma de concienciar á xente, pensada só para xentes iniciadas, que coñecen as cifras e as causas. Tampouco é doado concordar co algoritmo do cálculo, pensado desde a óptica de que os máis dos mortos falan en galego e os máis dos que veñen (tres de cada catro) só falan en castelán. As cifras reais son máis complexas, aínda que terriblemente desalentadoras: un quince por cento menos de galegofalantes nunha década (2004-2014). Aínda máis, pasar se ser a maioria social (sobre o 60%) a unha minoría (o 45% da poboación).
Para remediar esta agresión ao espazo publico perpetrada polos activistas do galego, algún defensor de Tabarnia tapou coa súa bandeira a realidade da desgaleguización do noso país. Velaí o seu respecto polas minorías. Velaí a súa pretensión de igualdade de oportunidades: acabemos coas diferenzas, impoñamos as nosas ideas e así suprimimos calquera conflito que afecte á convivencia. Velaí, para quen a queira ver, a verdadeira imposición lingüística.
A medida que me fago maior, tamén me fago máis conservador. E, por iso mesmo, a miña maior preocupación na actualidade é o ascenso do fascismo en Europa e no mundo todo. Non é algo de hoxe, para min a preocupación ven de lonxe e non albisco aínda un final.
Procurando luz para a miña angueira, rematei hai algunhas semanas o libo de Sebastian HaffnerHistoria de un alemán, publicado por Destino. Foi un fermoso agasallo de Elena Alonso e Antonio Cardenal, que desfrutaran antes da súa lectura. Haffner trata de comprender, desde o punto de vista da intrahistoria, os motivos que levaron á maioría social na Alemaña da posguerra a aceptar o ascenso ao poder do partido Nazi e do seu histriónico líder, Adolfo Hitler. E de como ese ascenso levou á destrución dos valores sobre os que se asentara a cultura alemá ata o momento, para continuar coa destrución da convivencia, comezando polo asasinato ou reclusión en campos de concentración e do comezo da política que levaría ao exterminio dos xudeus.
Debo salientar que Raimund Pretzel, que así se chamaba en realidade Haffner, foi membro dunha familia prusiana conservadora, e que non escribe como militante de ningunha ideoloxía progresista. As súas (escasas) críticas aos comunistas son moi fondas. E parece aceptar con ironía o tráxico final da liga espartaquista, sendo consciente que na masacre comezaron os asasinatos políticos que serían frecuentes no verán de 1933 e afectarían a socialistas e sindicalistas.
A súa conciencia real do perigo nazi chega porque se decata axiña de que o boicot aos negocios xudeus do 1 de abril de 1933 e a lexislación posterior vai implantar un antisemitismo implacable que pode rematar nun exterminio. Haffner, que escribe en 1939, cando aínda non comezou propiamente a Shoah, insiste na seguridade de que se estaba a implantar unha política de exterminio, e das dificultades para a fuxida establecidas desde o comezo no novo réxime. Esa conciencia aparece porque fai prevalecer os sentimentos humanitarios, entre os que inclúe a amizade e o amor, por persoas e familias xudeas, así como por figuras públicas que son denigradas pola súa condición étnica. Insiste en que un amor pasaxeiro por unha muller de orixe xudeu dálle acceso a un nivel de conciencia que para o resto da poboación parece negado.
Recomendo esta lectura porque desde o meu punto de vista ilustra como as políticas baseadas no odio e na exclusión, sostidas por Estados autoritarios, especialmente en contextos de crise social e económica, poden levarnos a un retorno do horror. Teño a certeza de que estamos a tempo de evitalo. Pero non se non tomamos conciencia, cada día, de que a humanidade está en xogo e debemos poñernos, sempre, do lado das vítimas.
Habituados como estamos a atender case en exclusiva ao noso propio sistema de medios, chama a atención este editorial dun xornal portugués, por outra parte moi próximo ao Diario El País (sempre lle serve de referencia para as novas sobre España). Ora ben, no caso que nos ocupa, a disparidade non pode ser maior. E pode anticipar a posición da xustiza belga respeito da pretensión de extradición do cesado presidente da Generalitat, Carles Puigdemont.
A possibilidade de condenar alguém por crimes de sedição ou rebelião é uma especificidade legal espanhola — um anacronismo de utilidade política num crescendo de radicalização entre o Governo de Madrid e as autoridades catalãs. Não há nada semelhante no Código Penal português, embora nele esteja incluída a figura dos crimes contra o Estado, caso os mesmos impliquem o incitamento à guerra civil, à alteração violenta do Estado de Direito ou o incitamento à desobediência colectiva. Aqueles dois crimes não figuram sequer na listagem de delitos europeus comuns aos países da União Europeia. Essa particularidade catalã será posta à prova na Bélgica, com o mandado de detenção de Carles Puigdemont, porque, apesar das tendências separatistas flamengas, tal excentricidade não está prevista.
Para tornar a acusação menos abstracta, àqueles dois crimes acrescenta-se a acusação do “desvio de fundos” para a campanha pelo referendo sobre a independência (e consequente preparação da implantação da república), quando aquele delito está mais próximo do peculato e da corrupção do que da organização de uma consulta popular. E o que se passou na Catalunha nos últimos meses não foi a tomada da Bastilha de 1789 nem a Semana Trágica de 1909, uma greve geral barbaramente reprimida na Catalunha. Não ocorreu nenhum tumulto contra a paz pública que possa ser invocado para justificar aqueles crimes e a drástica aplicação de medidas como a prisão preventiva, como aconteceu a membros de associações independentistas e a ex-membros de um Governo eleito. E ao radicalismo da acusação acrescente-se a desproporcionalidade da moldura penal, que pode implicar 30 anos de cadeia por algo que pode ser encarado como crime, mas também como um delito de opinião. Ou não?
O imbróglio está criado, as eleições marcadas para 21 de Dezembro – um acto eleitoral que deveria ter sido convocado por Puigdemont — e não há um desfecho previsível. A campanha reunirá todos os condimentos para agravar o conflito: desde saber se os candidatos presos farão campanha em liberdade ou a partir da prisão até às suspeitas de interferência russa. Neste ponto, o sistema político e judicial estão tão enredados que permitem questionar a lisura do processo. Como escreveu Pedro Bacelar de Vasconcelos, confunde-se a Constituição com o Código Penal e as divergências políticas com os crimes comuns.
Non podo resistir a tentación de transcribir un curioso artigo de John Carlin en La Vanguardia. O interese que ten un dobre interese para min. Por unha parte, axuda a comprender a perplexidade que causa a cuestión catalana fóra das nosas fronteiras (enténdanse mentais e culturais, non só políticas). Por outra parte, pon énfase en cuestións tan estrañas como a compatibilidade dunhas eleccións libres co feito de meter na cadea ao goberno electo, candidato á reelección. Desde o punto de vista sociolóxico, a perplexidade externa axuda a comprender a complexidade interna, pero tamén axuda a simplificar os puntos de vista ao espir os argumentos de retórica patriótica. Desde o punto de vista político, axuda a comprender a diferencia entre legalidade e lexitimidade. Logo, cada quen que pense as súas respostas. Pero a formulación das preguntas, tal como aquí se enuncian, vai condicionar a forma de contestar (a miña polo menos).
Catalunya aparece en los medios aquí en Londres todos los días. Salgo al pub o voy a una cena y el tema siempre sale en conversación. Resulta que ocurre lo mismo en todo el mundo. Un amigo que acaba de estar en Sri Lanka (sí, Sri Lanka) me cuenta que el lío hispano-catalán está generando enorme interés por esos lares. Me dicen que en Bosnia lo mismo. A mí me escriben todos los días amigos de Argentina, México, EE.UU., Sudáfrica o Canadá preguntándome qué demonios está pasando.
Con el fin de que los lectores catalanes y españoles (o las dos cosas a la vez, según los gustos) tengan una mejor idea de cómo les miran hoy desde fuera, les paso una breve lista de algunos de los comentarios y de algunas de las preguntas más frecuentes, muy inocentes en casi todos los casos, que estoy oyendo…
Que un Gobierno convoque elecciones y que acto seguido el sistema judicial meta presos a los líderes de la oposición es, sin duda, una jugada novedosa, al menos en una democracia. Comentaba un amigo sudafricano que debe haber otros gobiernos que sueñan con poder hacer lo mismo, como por ejemplo el suyo, el del presidente Jacob Zuma, o el de Donald Trump.
Pregunta: ¿contarán dichas elecciones con la más mínima legitimidad nacional o internacional?
Ni Carles Puigdemont, el periodista más famoso del mundo, ni ninguna de las otras figuras independentistas han inspirado mucha confianza. Transmiten un aire de adolescentes pícaros, a veces confusos, y lo del exilio en Bruselas se ha visto en el extranjero, al menos hasta ahora, como un episodio más cómico que transcendental. Pero aun así la intención de voto independentista sigue en alza, según las encuestas.
Pregunta: ¿es tal la fuerza del sentimiento antiespañolista que si el Pato Donald se presentase a elecciones como principal candidato del independentismo el resultado seguiría siendo igual?
A un par de abogados con los que he hablado les resulta extraño que el arrebato infantil que condujo a la manifiestamente teatral declaración unilateral de independencia sea calificado por la ley como “rebelión y sedición”.
Pregunta: ¿va en serio esto de que podrían condenar a los políticos catalanes presos a 30 años de prisión, como si hubiesen matado a alguien?
Una periodista inglesa me comentó, atónita, que había leído que cientos de representantes oficiales del Partido Popular habían sido imputados por corrupción pero que casi nadie había ido a la cárcel.
Pregunta: ¿con qué autoridad moral el Gobierno del Partido Popular insiste en que está actuando en Catalunya en defensa de la ley?
Antes del referéndum escocés del año 2014, David Cameron, el primer ministro británico, dijo que se le “rompería el corazón” en caso de que los escoceses decidieran separarse del Reino Unido.
Pregunta: ¿el presidente del Gobierno, Mariano Rajoy, siente el mismo dolor cuando contempla la noción de una ruptura con Catalunya?
Se especula desde fuera, y más entre aquellos que han seguido con fascinación durante años la feroz rivalidad entre el FC Barcelona y el Real Madrid, que en el fondo lo que motiva al independentismo catalán y lo que en el fondo motiva la línea dura del Gobierno de Rajoy es el odio al otro.
Pregunta: ¿quién odia más a quién? ¿Los catalanes a los españoles o los españoles a los catalanes?
Aún desde la distancia a mucha gente le resulta claro que la fuerza del movimiento independentista proviene más del corazón que de la cabeza, que los sentimientos de sus seguidores se mueven en un terreno emocional, como respuesta a las acciones y las palabras de los que mandan en la capital española.
Pregunta: si dejasen en libertad a los presos, si dieran marcha atrás con el artículo 155 de la Constitución, si permitiesen un referéndum de verdad y los ánimos se calmasen lo suficiente como para que los catalanes pudieran pensar con la mente fría, ¿seguiría siendo concebible que una mayoría votase a favor de la independencia?
A miña impresión persoal despois do acto é que necesitamos unha nova base de comprensión da cidadanía planetaria para deixar progresivamente atrás un mundo baseado nas fronteiras, que necesitamos superar a práctica da violencia e, moi en especial, da guerra para poder comezar a construír esa cidadanía, e que fai falta activar a solidariedade en iniciativas locais que aporten solucións organizativas e doten de bases materiais a esas arelas de convivencia.
Habituados como estamos a atender case en exclusiva ao noso propio sistema de medios, chama a atención este editorial dun xornal portugués, por outra parte moi próximo ao Diario El País (sempre lle serve de referencia para as novas sobre España). Ora ben, no caso que nos ocupa, a disparidade non pode ser maior. E pode anticipar a posición da xustiza belga respeito da pretensión de extradición do cesado presidente da Generalitat, Carles Puigdemont.
